Door Walter Corssmit
Mobilisatie
Het Nederlandse antwoord op de dreigende oorlogstaal uit Duitsland kwam pas in 1937. De dienstplicht werd verlengd van 5,5 naar 11 maanden, en op 30-11-1938 was de eerste verduisteringsproef in Boekel van 21-22 uur. Volgens de krant een groot succes. We dachten natuurlijk weer neutraal te blijven, maar de dreiging uit het oosten werd erg groot. Tijd om te reageren, maar niet te heftig.
In Boekel speelden toen andere zaken: oprichting vuilophaaldienst en aanleg van de drinkwaterleiding. Beide voorlopig alleen in het centrum. Op 18-08-1939 wordt in ons land de Algehele Mobilisatie uitgeroepen: 280.000 mannen tussen 18 en 35 jaar worden onder de wapenen geroepen, waarvan 15 uit Boekel. Zelfs de kermis wordt stilgelegd. Overal in ons dorp worden militairen ingekwartierd, meer dan 3000. Bijvoorbeeld cavaleriesoldaten met kanonnen en paarden bij de boerderijen op de Neerbroek, en zelfs het zusterklooster moet soldaten opnemen. Na enkele weken worden veel militairen verplaatst naar Mill, maar er blijven er nog ongeveer 1200 over.
De militairen zijn overdag aan het werk, bijvoorbeeld aan de Peel-Raamstelling en het Defensiekanaal. De sfeer bij werk en inkwartiering is gezellig en ontspannend. Ons dorp fleurt er vanop. Plotseling is er van alles te doen. Maar de dreiging wordt serieuzer: Nederlandse soldatenuniformen worden gestolen en de Duitsers voeren spionagevluchten uit. In september 1939 valt Hitler-Duitsland het land Polen binnen, en worden in Boekel onder andere paarden gevorderd. Inkwartiering is niet langer houdbaar en daarom worden er voor de gemobiliseerde militairen begin 1940 zes houten barakken gebouwd langs de Statenweg.
Oorlog
Op 10 mei 1940 stak het Duitse leger bij Gennep de Maas over met gemotoriseerde infanterie en lichte tanks. Ons leger had de nacht daarvoor de Peel-Raamstelling verlaten. De eerste jaren van de bezetting ging het nog wel. Er was ruilhandel, bij boeren was vaak nog iets te koop en we hadden allemaal een flinke moestuin en een varken om vet te mesten. De Duitse bezetter kwam aan de lopende band met bevelen, te lezen op borden bij het gemeentehuis. Alle verenigingen werden verboden. Veel mannen doken onder om te ontkomen aan de te werkstelling.
Vanaf 1942 werd de ondergrondse (ca. acht personen) actief; zij hielpen onder andere onderduikers, zorgden voor illegale papieren. Een jaar later kwam de nadruk meer te liggen op pilotenhulp. Met gevaar voor eigen leven brachten ze neergekomen vliegtuigbemanning naar ‘Pyama-House’ Otten in Erp en andere plaatsen.
Vanaf 1943 waren er meer bombardementen, luchtgevechten en laag overvliegende V1’s. Zeker drie V1’s kwamen op Boekel neer, net als drie bommenwerpers, een Duitse nachtjager en allerlei soorten bommen, en op bevrijdingsdag nog een zweefvliegtuig (WACO).
Bevrijding
In de week van 17 t/m 25 september 1944 (operatie ‘Market-Garden’) was Boekel een echt oorlogsgebied. Het begon met zware geallieerde bombardementen op vliegbasis Volkel. Vervolgens een Duitse tegenaanval, via onder andere Boekel, op de geallieerde aanvoerroute bij Veghel. Een Engelse Typhoon raakt de ‘Mouthoeve’, die volledig afbrandt. Engelse granaten worden afgeschoten vanaf Volkel en treffen onder andere de as van de molen. Tenslotte trekt de vijand zich terug richting Handel.
Op de Boekelse bevrijdingsdag, zondag 24 september, staat na de hoogmis een Engelse tank op het kerkplein en Engelse soldaten graven schuttersputjes langs de Statenweg. Duitse granaten worden afgevuurd op Engelse stellingen, die neerkomen op of langs de Rutger van Herpenstraat. Bij al deze hectiek vluchten inwoners of gaan schuilkelders in. Geen slachtoffers, wel veel schade aan gebouwen.
Dinsdag 26 september 1944 wappert de vlag op de kerktoren en luidt het laatst overgebleven klokje.